Jakość życia. Subiektywnie patrząc bardzo wiele kryje się pod tym pojęciem, co więcej każdy z nas ma inne wyobrażenie na ten temat. Inteligentna specjalizacja „Jakość życia” została jednak określona według obiektywnych kryteriów i na podstawie dokładnej analizy zasobów Podkarpacia. W Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego została zapisana, jako zbiór powiązań mających służyć zrównoważonemu i inteligentnemu rozwojowi regionu. To ma ogromne znaczenie, gdy weźmiemy pod uwagę statystyki. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie podkarpackim od lat jest niższe niż średnia dla Polski. W czerwcu 2024 roku było to odpowiednio 6796 i 8000 zł., co daje nam trzecie miejsce od końca. Z kolei pod względem długości przeciętnego trwania życia, region od lat pozostaje w ścisłej czołówce.

IS „Jakość życia” składa się z czterech filarów nazywanych też podspecjalizacjami. To turystyka zrównoważona, żywność wysokiej jakości, usługi i produkty medyczne oraz wzmacniające kondycję, a także energia przyjazna środowisku. Wszystkie one są wzajemne powiązane. Przykładem jest turystyka zrównoważona wykorzystująca żywność dobrej jakości produkowaną w regionie. Jedną z zalet IS „Jakości życia” jest jej zasięg terytorialny. Turystyka zrównoważona i produkcja żywności, obejmują obszar całego regionu, w tym małych miast i obszarów wiejskich, co zdecydowanie sprzyja włączeniu społecznemu. IS „Jakość życia” składa się z obszarów, z których żaden jeszcze nie ma wystarczających zasobów, aby stać się samodzielną inteligentną specjalizacją, jednak każdy z nich ma spory potencjał, a wszystkie razem znacząco wpływają na zrównoważony rozwój społeczno – gospodarczy Podkarpacia.

Województwo podkarpackie ma wiele do zaoferowania turystom. Przede wszystkim należy do najczystszych regionów w kraju, z rozległymi kompleksami leśnymi, a blisko 45% powierzchni to obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych. Region od kilkunastu lat systematycznie inwestuje w sieć dróg, a dzięki powstaniu autostrady A4 i drogi ekspresowej S19 jest zdecydowanie bardziej dostępny. Wzrasta też rola Portu Lotniczego Rzeszów Jasionka im. Rodziny Ulmów, który oferuje połączenia m.in. z Warszawą, Londynem czy Monachium.

Pod pojęciem turystyki zrównoważonej rozumie się wszystkie rodzaje działalności turystycznej, których realizacja jest uzasadniona ekonomicznie. Inaczej mówiąc jej celem jest optymalne wykorzystywanie zasobów naturalnych środowiska oraz poszanowanie społecznych i kulturowych tradycji społeczności przy jednoczesnym zapewnianiu korzyści społeczno-ekonomicznych.

W 2022 r. liczba miejsc noclegowych, którymi dysponowały obiekty turystyczne na terenie województwa podkarpackiego wynosiła 32,9 tys. (9.lokata w kraju). Pod względem liczby miejsc noclegowych zdecydowanie dominowały hotele – 29,7% oraz zakłady uzdrowiskowe – 10,0%. Baza noclegowa zaspokaja potrzeby zarówno bogatszych turystów poszukujących oferty hotelowej połączonej ze SPA, jak i osób o zdecydowanie mniej zasobnych portfelach korzystających z oferty gospodarstw agroturystycznych i kwater prywatnych. W 2022 roku w turystycznych obiektach noclegowych w woj. podkarpackim udzielono 3,4 mln noclegów, to o blisko 42 % więcej niż w 2021. Z badań ruchu turystycznego Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej wynika, że ponad 80 proc. osób odwiedzających Podkarpacie deklaruje chęć aktywnego wypoczynku. Województwo oferuje ponad 2100 km oznakowanych szlaków pieszych, rowerowych i konnych. PROT wyznaczyła na Podkarpaciu pięć regionów turystycznych, dzięki czemu łatwiej je promować i wspierać współpracę podmiotów świadczących usługi na ich terenie.

Jedną z najbardziej rozpoznawalnych marek turystycznych od lat są Bieszczady. W powiatach bieszczadzkim i leskim, według GUS, znajduje się najwięcej miejsc noclegowych na Podkarpaciu. Przybywa też atrakcji, dzięki którym pobyt w górach nie jest już kojarzony jedynie z wędrówką po szlakach. Sanok – brama Bieszczadów, to m.in. Muzeum Budownictwa Ludowego czy Galeria Beksińskiego. Wzdłuż zapory w Solinie powstała kolej gondolowa, a w Polańczyku powstanie oryginalna kładka pieszo-rowerowa, która połączy półwysep „Patelnia” z centrum miejscowości. W północnej części Bieszczad w gminie Olszanica powstał nowoczesny ośrodek Bieszczad.ski. Zimą jest to stacja narciarska, natomiast od wiosny przyciąga turystów najdłuższą w Europie środków – wschodniej tyrolką, torem tubingowym, parkiem linowym, a także górskimi hulajnogami, którymi zjechać można w poprzek stoku dwiema specjalnie wytyczonymi trasami.

Kolejne krainy to Beskid Niski i Roztocze, które cechują wysokie walory przyrodnicze, dość dobrze rozwinięta infrastruktura, w tym agroturystyczna, dzięki czemu stanowią one atrakcyjne kierunki turystyczne dla osób poszukujących wyciszenia i spokoju. W Beskidzie Niskim zlokalizowane są dwa uzdrowiska Rymanów-Zdrój i Iwonicz-Zdrój, zwiedzić warto Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie i Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce. To także obszar Magurskiego Parku Narodowego z siedzibą w Krempnej oraz Szlak Architektury Drewnianej z pięknymi cerkwiami, będącymi dziedzictwem po Łemkach - dawnych mieszkańcach tej ziemi. W Haczowie i Bliznem znajdują się przepiękne drewniane kościoły wpisane na listę UNESCO. Zimą szusować można m.in. na stoku narciarskim w Puławach. Roztocze czyli północno wschodnia część Podkarpacia to kraina, którą ulubili sobie m.in. rowerzyści. Wśród atrakcji wymienić warto wspaniały drewniany zespół cerkiewny w Radrużu wpisany na listę UNESCO, przydrożne krzyże i stare cmentarze będące przykładem kamieniarki bruśnieńskiej czy bunkry Linii Mołotowa. Wiele do zaoferowania ma kolejna kraina „Rzeszów i jego okolice”. To m.in. Muzeum- Zamek w Łańcucie, schron kolejowy z czasów II wojny światowej w Stępinie – Cieszynie czy tunel schronowy w Strzyżowie, Skansen w Kolbuszowej i kajaki na Wisłoku. I wreszcie rozległa kraina „Dolina Wisły i Sanu”, z Przemyślem i fortami Twierdzy Przemyśl, oferująca spływy kajakowe, a także spływy flisackimi galarami w okolicy Ulanowa. Krainę tę tworzą takie atrakcje, jak drugi co do wielkości zbiornik na Podkarpaciu Jezioro Tarnobrzeskie i Muzeum COP w Stalowej Woli.

Czyste środowisko, wysoki wskaźnik lesistości i tradycyjne rolnictwo, ponieważ nigdy nie stosowano tu chemizacji gleby na wielką skalę, stanowią doskonałe warunki dla producentów żywności wysokiej jakości. Ta branża będzie odgrywała coraz większa rolę ze względu na rosnącą świadomość i oczekiwania konsumentów. Województwo podkarpackie znajduje się na drugim miejscu w kraju pod względem liczby produktów tradycyjnych na liście prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Producenci żywności z regionu do czerwca 2024 roku zarejestrowali ich 254. Przedsiębiorcy przetwórstwa rolno-spożywczego i właściciele gospodarstw rolnych produkujący smaczne, lokalne produkty, zrzeszeni są w klastrze Podkarpackie Smaki, administrowanym przez Stowarzyszenie Pro Carpahia z Rzeszowa. Uczą się od siebie, promują podczas targów i współpracują tworząc wspólne kampanie reklamowe. Stowarzyszenie stworzyło również Szlak Kulinarny Podkarpackie Smaki zrzeszający obiekty gastronomiczne, które oferują m.in. potrawy z produktów regionalnych, produkty regionalne wysokiej jakości pochodzące od lokalnych dostawców. To doskonała oferta zwiedzania regionu poprzez jego bogatą tradycje kulinarną. Podkarpacie wpasowuje się w ideę slow food i slow life, w której najważniejsze jest delektowanie się dobrym jedzeniem, w przyjaznym człowiekowi otoczeniu i w spokoju.

Kolejnym atutem regionu są sprzyjające warunki dla uprawy winorośli i produkcji wina wysokiej jakości. Działające od 2008 roku Stowarzyszenie Winiarzy Podkarpacia organizuje szkolenia i oceny techniczne, by winiarze uczyli się nawzajem od siebie. W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie enoturystyką podkarpackie i słowackie winnice i gospodarstwa winiarskie utworzyły Karpacki Szlak Wina. Producenci podkarpackich win i cydru odnoszą sukcesy w konkursach krajowych i międzynarodowych, a imprezy winiarskie na Podkarpaciu cieszą się rosnącą popularnością, w tym m.in. Międzynarodowe Dni Wina w Jaśle.

Usługi i produkty medyczne oraz wzmacniające kondycję

Z uwagi na coraz większy nacisk Komisji Europejskiej na kwestie związane z ochroną środowiska oraz koniecznością rozwoju odnawialnych źródeł energii, branża ta będzie miała coraz istotniejsze znacznie dla gospodarki regionu. Warunki naturalne województwa podkarpackiego sprzyjają rozwojowi infrastruktury związanej z OZE. To stosunkowo wysokie nasłonecznienie, dzięki czemu opłacalny jest montaż paneli fotowoltaicznych. Sukcesem okazały się projekty parasolowe realizowane przez gminy oraz program „Mój prąd”, dzięki którym na setkach prywatnych domów powstały instalacje OZE. Samorządy także znacząco inwestują w fotowoltaikę na obiektach użyteczności publicznej i magazyny energii. Trwa modernizacja sieci elektroenergetycznej, aby mogła obsłużyć tak wiele rozproszonych źródeł.

Region posiada także doskonałe warunki do rozwoju energetyki wiatrowej. Spory udział w produkcji energii odnawialnej mają elektrownie wodne, w tym największa - Zespół Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce. Upowszechnienie zastosowania paneli fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych czy pomp ciepła, oprócz zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko, przyczynia się również do zmniejszenia kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Jeszcze w 2010 roku tylko 10 proc. energii pozyskiwanej w województwie podkarpackim pochodziło z odnawialnych źródeł energii. W 2021 roku - było to 18,2 %, a w 2022 już 49,5 % . To daje ósme miejsce w kraju.

Kolejną szansą dla regionu jest rozwój technologii wodorowych. W listopadzie 2021 roku powstało Stowarzyszenia Podkarpacka Dolina Wodorowa, którego celem jest wykorzystanie potencjału Rzeszowa i regionu w zakresie nowoczesnych technologii związanych z wodorem. Planuje m.in. produkcję ogniwa paliwowego, autobusów wodorowych oraz szerokie wykorzystanie niskoemisyjnego wodoru. Polska Strategia Wodorowa zakłada m.in. uruchomienie instalacji do produkcji zielonego wodoru, budowa stacji tankowania i magazynowania wodoru, a także powołanie co najmniej pięciu dolin wodorowych. Podkarpacka jest pierwszą z nich. To ważny krok w kierunku dekarbonizacji przemysłu i transportu.

IS „Jakość życia” wpisuje się w założenia gospodarki obiegu zamkniętego ukierunkowanej na ochronę środowiska naturalnego, jak również w politykę UE dotyczącą Zielonego Ładu. Jej rozwój ma przyczynić się do wzrostu zamożności społeczeństwa z jednoczesnym zachowaniem walorów krajobrazowych i zasobów naturalnych regionu.